Praktijkvoorbeelden
Casus: Peter, de enthousiaste leerkracht
Peter is de enthousiaste leerkracht van groep 5. Hij stopt veel energie in de
voorbereiding van zijn lessen. Daarbij overdenkt hij ook welke sturing en welke
ondersteuning nodig is om de beoogde doelen te bereiken. En daarin maakt
hij duidelijke keuzes. Zo zorgt hij altijd voor illustratiematerialen en verhelderende
schema’s om het lokaal sfeervol in te richten en de rode draad zichtbaar
te maken. Als voor het nieuwe project ‘Dieren in onze achtertuin’ de groepjes
zijn samengesteld en ingedeeld, ontstaat er onrust in de groep van Petra,
Efkan, Niek en Cindy. Peter vraagt wat er aan de hand is. Niek zit stil en op
het oog onverschillig te kijken, terwijl de anderen vertellen dat ze hem niet in
de groep willen hebben. Peter moet maar een andere groepsindeling maken.
Als Peter zegt dat dit niet leuk is voor Niek, haalt deze zijn schouders op en
mompelt iets van: “Ze zijn allemaal stom.” Peter zegt dat ze niet zo moeten
zeuren en dat ze moeten beginnen met het verdelen van de taken. Het wordt
er niet rustiger op en even later vliegt er een stoel tegen de grond en ligt
Efkan er beduusd naast. Peter ziet Niek nog net door de deur verdwijnen,
gevolgd door de knal waarmee de deur dicht slaat. Hij laat de klas de klas,
rent achter Niek aan en haalt hem net voor de uitgang in. “Hé joh, zo doen we
dat hier toch niet”, zegt hij. “We lopen niet voor de problemen weg, maar we
lossen ze op.”
Meteen aan het begin van de middag vraagt Peter de groep in een kring te
gaan zitten om het incident van de ochtend te bespreken. Hij zegt dat hij
gezien heeft hoe iedereen ervan geschrokken is. Ook legt hij er de nadruk op
dat het er niet om gaat schuldigen aan te wijzen, maar vooral om te kijken hoe
de schade die bij iedereen is ontstaan weer hersteld kan worden. Ten slotte
vraagt hij iedereen om een respectvolle bijdrage te leveren. En hij wijst op het
lijstje aan de muur met de drie richtingen van respect: respect voor jezelf, voor
de ander(en) en voor de omgeving.
Als niemand meer wat te vragen heeft en iedereen akkoord is, begint het
gesprek. Daarin vertellen Petra, Efkan en Cindy dat ze erg geschrokken zijn.
Ze waren boos op Niek omdat hij de volgende dag het verjaardagsfeestje van
Cindy, waarvoor hij niet was uitgenodigd, wilde verstoren. Dit kwam omdat hij
de week ervoor Cindy had uitgescholden, waar ze nog steeds kwaad om was.
Petra en Efkan waren wel uitgenodigd en kozen daarom partij voor Cindy.
Achteraf hebben ze er spijt van dat ze het niet gewoon uitgepraat hebben.
Maar dat was wel moeilijk, omdat Niek dwars bleef liggen. Dat was gebleken
omdat hij meteen al zei dat hij toch lekker niets ging doen, als iedereen
zo stom deed. Efkan is nog wel boos, maar wil wel meewerken aan een
oplossing.
Als Niek aan de beurt is bevestigt hij in grote lijnen het verhaal. Hij vond
het niet leuk dat Cindy zo lang boos op hem was gebleven, zodat hij niet
uitgenodigd werd voor haar feestje. En omdat hij daaraan niet mee mocht doen,
wilde hij ook niet met hen in de groep werken. Toen Peter zei dat ze niet zo
moesten zeuren, was hij weer erg boos geworden. Hij weet niet goed meer
waarom hij toen Efkan omduwde. Niek denkt achteraf dat hij het probleem
met Cindy beter had kunnen uitpraten, zodat het groepje er geen last van had
gehad. En hij belooft dat hij de deur van het lokaal een grondige poetsbeurt
zal geven en de afgewaaide tekeningen weer zal ophangen.
De leerlingen van de groep vertellen in een kort rondje hoe zij het gebeurde
ervaren hebben en wat het effect ervan op de groepsopdracht en het werken
in de klas geweest is.
Als Peter de verhalen samenvat, vertelt hij ook hoe hij het ervaren heeft en
dat een gedeelte van het probleem ook door hem is veroorzaakt door het niet
serieus te nemen. Hij zegt ook dat hij er een beetje van schrikt om te horen
hoeveel kinderen er in de klas last van hebben gehad.
Daarna vraagt hij iedereen na te denken over herstel van de schade en wat ze
daarvoor willen doen. Hij schrijft de oplossingen op het bord:
Niek wil zijn excuses aanbieden aan Cindy en toch een cadeautje voor haar
kopen, ook al mag hij niet komen. Hij zal het feestje niet verpesten. Efkan mag
na schooltijd bij hem thuis een nieuwe videogame komen bekijken.
Cindy accepteert de excuses van Niek. Ze vindt het fijn dat ze geen ruzie meer
hebben. Maar voor haar feestje is alles al geregeld, dus helaas ... Het cadeautje
van Niek vindt ze leuk, maar het is niet erg als ze het niet krijgt.
Efkan is tevreden met de oplossing (videogame) en zegt dat hij de volgende
keer best wel met Niek in een groepje wil.
De andere leerlingen van de groep voegen er nog een aantal dingen aan toe:
zelf oppassen dat je niet hetzelfde doet in de groep, iets uitpraten voordat je
echt ruzie krijgt, samen een papier maken waar al deze oplossingen op staan
met de handtekeningen eronder...
Als niemand meer iets te zeggen heeft, sluit Peter het gesprek af. Hij zegt dat
hij er een goed gevoel van heeft gekregen, dat ze trots mogen zijn op zichzelf
over de manier waarop ze erover gesproken hebben en dat hij er zelf ook van
geleerd heeft. Hij spreekt af dat als hij weer tegen een groep zegt: “Niet
zeuren, aan je werk!”, ze hem mogen herinneren aan wat er vandaag gebeurd
is. En even later zijn alle groepjes druk bezig met het project. Ook het groepje
van Niek.
Van de leerlingen weet ik het niet, maar Peter vertelde de andere dag in de
personeelskamer dat hij zingend naar huis is gegaan.
(Uit: Een basis van respect, herstelrecht in het primair onderwijs)
Video: A story of Hope
Video over succesvolle toepassing van Herstelrecht op een "continue gevaarlijke school". (Engels, 9 min.)
Video: ErgerniskaartjesDoor het ergerniskaartje te gebruiken kunnen leerlingen zelfstandig ergernissen en conflicten oplossen. (7 min.)
