Columns

In de lerarenkamer ontmoette ik Koos, die een paar maanden eerder met pensioen was gegaan. Hij was naar school gekomen om even bij te praten maar zat er verloren bij. Iedereen was druk, druk, druk, begroette hem meer dan vriendelijk, sloeg hem op de schouder, maar tijd hadden ze niet echt. Life goes on.
Koos had het moeilijk met zijn pensionering: ‘Weet je, ik heb het altijd zo naar mijn zin gehad hier op school, met die leerlingen, die collega’s. Eerlijk gezegd vond ik een werkdag vaak leuker dan een vakantiedag. Mijn werk was gewoon vakantie en daarmee bouw je geen pensioen op, zal ik maar zeggen. En om nu te zeggen dat ik nu goed weet mijn dagen in te vullen, nou nee….’

In Australië hebben ze een mooie omschrijving voor Koos’ ongerief: het syndroom van afgenomen relevantie. Mensen geven in hun baan, in een relatie, betekenis aan hun leven. En plotseling, door ontslag, een overlijden, kan die betekenis zo maar wegvallen. Wat doe je er dan nog toe? Coen Moulijn de grootste Feyenoorder ooit, kon teren op vele wereldsuccessen. Zijn grootste angst, de laatste jaren van zijn leven, was te overlijden vóór Raymond, zijn gehandicapte zoon. Coen overleed een half jaar na Raymond.

Onderzoek van de Universiteit in Nijmegen vertelt dat de angst om geen betekenis te hebben, groter is dan de angst voor de dood. Ik kan me er wel wat bij voorstellen. Coen Moulijn zeker. Stel dat je moest kiezen, leven tot je tachtigste en overlijden omringd door mensen die je dierbaar zijn, of honderdtwaalf worden, zonder dat iemand in de wereld je kent. Waar zou je voor kiezen?

Wanneer een school een leerling straft door te schorsen, van school te sturen, of op een andere manier uit te sluiten, neemt de school de betekenis die de leerling heeft van hem af: jij doet er voor ons niet toe. Wanneer die leerling er niet in slaagt ergens anders wel betekenis te krijgen, heeft het iets van een marteling om die leerling met het syndroom van de afgenomen relevantie op te zadelen.
Als de leerling die betekenis ergens ander wel vindt, is het maar de vraag waar. In het winkelcentrum bij andere blowende outcasts??

Herstelrecht zegt tegen leerlingen bij wie het misgaat, dat ze door hun gedrag zichzelf buiten de groep plaatsen en dat ze aan de slag moeten om hun betekenis in die groep terug te verdienen. Wanneer dat lukt, en ze merken dat ze er weer helemaal bij horen, neemt hun relevantie toe. Voor je het weet lijden zij en als je niet uitkijkt de hele school, aan het syndroom van toenemende relevantie.